طنز در غزل های غزالی مشهدی؛ شاعر سبک هندی

  با توجه به اینکه تعهد شاعر چیزی جز مسئولیت­پذیری او نیست، انتقاد از ریاکاران و ظاهرسازان از دیرباز، زبان و کلام شاعران و نویسندگان را که نسبت به جوامع انسانی احساس تعهد می­کردند تحت تأثیر قرار داده است. یکی از شیوه­های انتقاد شاعران، استفاده از شیوه یا نوع ادبی طنز است. می­توان گفت در این مسیر زبان طنز بهترین وسیله است، زیرا که؛ طنز ادبی کلامی است هنری و خنده­انگیز که ضمن انتقاد، هدفش اصلاح جامعه و یک اندیشه یا باور نادرست است. از شاعران موفقی که در ادب پارسی توانسته است از این شیوه بهره­ی کافی و وافی ببرد، ملک­الشعرا غزالی مشهدی است. طنز غزالی غالباً نقد اجتماعی است که شامل: انتقاد از اخلاق ریاکاران و شیوه­ی زندگی معاشرت افراد به ظاهر خوش­عمل و نیکوکار است که با تظاهر به تقوی و پرهیزگاری به مخالفت با عشق و محبت قلبی می­پرداخته­اند. غزالی از اینکه زاهدان ریاکار، عقل را در خدمت خواهش­های نفسانی قرار داده­اند آزرده است و چنین عقلی را نکوهش می­کند ولی رندی را که با آزادگی، پاکی و زیرکی و عشق و دلدادگی همراه است می­پسندد. طنزهای غزالی از افراد و جامعه­ای که ساختارهای بنیادین آن با ساختارهای عارفانه­ی غزالی تضادی عمیق دارد، کاملاً هماهنگ است.